Onvruchtbaarheid na chemo niet meer vanzelfsprekend
AMC-onderzoekers hebben een belangrijke stap gezet in het veiligstellen van de vruchtbaarheid van jonge jongens met kanker. Nu worden deze patiëntjes door de kankerbehandeling vaak onvruchtbaar omdat chemotherapie niet alleen de kankercellen doodt, maar ook de stamcellen, waaruit de rijpe zaadcellen ontstaan. De onderzoekers zijn er voor het eerst in geslaagd de stamcellen van prepuberale jongens te vermenigvuldigen. Het vandaag gepubliceerde onderzoek werd uitgevoerd in samenwerking met het Avicenna Research Institute in Teheran (Iran) en mede gefinancierd door KiKa (Kinderen Kankervrij).
Omdat jongens voor hun puberteit nog geen rijpe spermacellen hebben, is het niet mogelijk om voorafgaande aan chemotherapie sperma af te nemen en in te vriezen, zoals dat bij volwassen mannen gebeurt. Wel zijn er bij deze jongens 'sperma-stamcellen' aanwezig, de zogeheten spermatogoniale stamcellen. Uit deze stamcellen ontwikkelen zich vanaf de puberteit de rijpe zaadcellen. Wetenschappers van het Centrum voor Voortplantingsgeneeskunde van het AMC onder leiding van hoogleraar Humane Voortplantingsbiologie Sjoerd Repping en dr. Ans van Pelt, zijn er nu in geslaagd om in het laboratorium spermatogoniale stamcellen van prepuberale jongens te vermenigvuldigen.
In 2009 is bij twee Iraanse jongens met de ziekte van Hodgkin (een vorm van lymfeklierkanker) weefsel uit de zaadballen afgenomen, voorafgaande aan de kankerbehandeling. Dit weefsel werd ingevroren voor mogelijk toekomstig gebruik. Een klein deel werd met instemming van de ouders gedoneerd aan het AMC ten behoeve van wetenschappelijk onderzoek. Vervolgens slaagden de AMC-onderzoekers erin de spermatogoniale stamcellen uit de ontdooide weefselmonsters te halen en deze cellen te vermenigvuldigen. Na transplantatie in muizen gedroegen deze stamcellen zich normaal, door te migreren naar het testisweefsel van de muizen en zich daar te nestelen. De onderzoekers gaan er daarom vanuit dat ze ook functioneel zijn. Dat wil zeggen dat ze net als andere spermatogoniale stamcellen kunnen uitgroeien tot gezonde zaadcellen.
Met het experiment is voor het eerst aangetoond dat het mogelijk is om prepuberaal testisweefsel in te vriezen, later weer te ontdooien om de in het weefsel aanwezige stamcellen te vermenigvuldigen en te gebruiken voor herstel van vruchtbaarheid. Voordat de methode daadwerkelijk bij de (ex-)kankerpatiënt kan worden toegepast, is wel nog veel aanvullend onderzoek nodig.
Onvruchtbaarheid geldt als een ernstige bijwerking van chemotherapie. 'Ouders van kinderen met kanker zijn natuurlijk in eerste instantie vooral bezorgd over de overlevingskansen van hun kind,' zegt Repping. 'De tweede vraag die ze stellen is vaak: Kan mijn kind straks wel kinderen krijgen?'