PUVA-lichttherapie en psoriasis
Wat is PUVA?
PUVA is een afkorting van Psoraleen-UVA. Deze lichtbehandeling is een combinatie van belichting met ultraviolet licht van het type UVA (320-400 nanometer) en psoralenen. Psoralenen zoals methoxsaleen zijn geneesmiddelen die de huid extra gevoelig maken voor de inwerking van de UVA straling. PUVA behandeling remt twee processen die bij psoriasis belangrijk zijn: de ontstekingsreactie in de lederhuid en de verhoogde celdeling in de opperhuid.
De behandeling met PUVA
Het methoxsaleen wordt als tabletten of capsules gegeven (Oxsoralen, Geroxalen). In dagbehandelcentra en academische ziekenhuizen kan ook Bad-PUVA worden toegepast, waarbij het medicijn in het badwater wordt gedaan en waarbij dus geen tabletten hoeven te worden ingenomen. Belichting met UVA gebeurt meestal in belichtingscabines, bij BAD-PUVA direct na het baden, bij gebruik van de tabletten of capsules 1,5-2 uur na inname daarvan.
In de eerste behandelsessie wordt kortdurend belicht en geleidelijk aan wordt de belichtingsduur (dermatologen rekenen meer in belichtingsenergie dan in belichtingstijd) opgevoerd. Dat is nodig, omdat de huid zal verbranden wanneer te lang bestraald wordt (net als wanneer men te lang in de zon heeft gelegen).
Sommige dermatologen doen eerst een proefbehandeling van een klein plekje huid om te zien hoe gevoelig men is voor de ultraviolette straling en bepaalt aan de hand daarvan de begindosis UVA. Meestal wordt het belichtingsschema echter gebaseerd op welk huidtype men heeft:
Huidtype I verbrandt altijd, wordt nooit bruin
Huidtype II verbrandt altijd, wordt soms bruin
Huidtype III verbrandt soms, wordt altijd bruin
Huidtype IV verbrandt nooit, wordt altijd bruin
Huidtype V licht gepigmenteerde huid
Huidtype VI donker gepigmenteerde huid
Hoe lager het huidtype (vooral I en II), des te voorzichtiger moet men zijn: korte belichting, geleidelijk ophogen. Bij de donkerder huidtypen kan de eerste belichting al veel langer zijn en kan de bestaling sneller opgevoerd worden. Er wordt bij de behandeling naar gestreefd dat er een lichte (niet-pijnlijke) roodheid van de huid ontstaat door de belichting. De ogen moeten afgedekt worden met een speciaal brilletje. Ook moeten bij mannen de geslachtsorganen worden bedekt, omdat daar de kans op het ontstaan van huidkanker verhoogd is.
De werkzaamheid van PUVA
PUVA is voor psoriasis een zeer effectieve behandeling. Bij 87% van de behandelde mensen treedt een verbetering (gemeten met behulp van de PASI) van meer dan 75% op en bij ongeveer 2/3 wordt zelfs meer dan 90% verbetering gezien of verdwijnen alle psoriasisplekken. Voor het bereiken van dit resultaat wordt 2-3 keer per week behandeld gedurende 6-10 weken. Wanneer daarna een onderhoudsdosering gegeven wordt (van bijvoorbeeld eenmaal per 5 dagen) kan het resultaat vaak behouden blijven. Toch wordt dit niet aangeraden, omdat langdurige belichting niet goed is voor de huid en zal leiden tot huidveroudering en een toegenomen kans op het ontstaan van sommige vormen van huidkanker. PUVA is wat effectiever dan de andere vorm van lichttherapie, UVB, maar heeft ook meer bijwerkingen.
Bijwerkingen van PUVA
De meest voorkomende bijwerkingen van PUVA op de huid zijn jeuk, droge huid, verbranding van de huid (soms met blaren), opvlammen van een koortslip (als men die van te voren al had). De capsules en tabletten willen nog wel eens maagdarmstoornissen (misselijkheid, diarree) veroorzaken en hoofdpijn. Bij langdurige behandeling kan de huid vroegtijdig verouderen, kunnen pigmentverschuivingen optreden, sproeten en verhoorningen van de huid (actinische keratosen), waarvan sommige kwaadaardig kunnen worden. Daarnaast verhoogt PUVA op langere termijn de kans op het ontstaan termijn van sommige vormen van huidkanker, vooral het plaveiselcelcarcinoom en ook het gevaarlijke melanoom. Hoe sterk het risico daarop vergroot is, is afhankelijk van de totale dosis UVA die men in totaal gehad heeft. Een niet zo heel veel voorkomende, maar zeer onaangename, bijwerking is een zeer pijnlijk branderig gevoel dat skin pain genoemd wordt. De behandeling hiervan is zeer moeizaam en de pijn gaat pas na weken tot maanden geheel over.
Voorzorgsmaatregelen bij de behandeling met PUVA
Sommige mensen kunnen niet met PUVA behandeld worden. Dat zijn bijvoorbeeld mensen die al eerder behandeld zijn met PUVA, maar daarop niet reageerden of ernstige bijwerkingen kregen. Ook mensen met een overgevoeligheid voor licht, met een verhoogd risico op huidkanker, mensen die al huidkanker hebben (gehad) en zij die medicijnen gebruiken die een lichtovergevoeligheid kunnen veroorzaken of die de immuniteit onderdrukken, komen niet in aanmerking voor behandeling met PUVA. Datzelfde geldt voor zwangere vrouwen en mannen en vrouwen die kinderwens op korte termijn hebben.