Vitamine D3-afgeleiden en psoriasis
Wat zijn vitamine D3-afgeleiden?
In Nederland zijn de van vitamine D3 afgeleide stoffen calcipotriol en calcitriol beschikbaar. Calcipotriol (merknaam Daivonex) is er als crème, zalf en lotion. Calcitriol (merknaam Silkis) is er alleen als zalf. De werking van deze medicijnen berust waarschijnlijk op de remming van de celdeling van keratinocyten in de huid, die bij psoriasis verhoogd is en op de uitrijping daarvan. Ook hebben ze een gunstige invloed op de ontsteking in de psoriasisplekken (Wat gebeurt er in de huid van psoriasisplekken?).
De behandeling met vitamine D3-afgeleiden
De vitamine D3-afgeleiden zijn de meest voorgeschreven medicijnen voor psoriasis. Ze worden bij voorkeur tweemaal per dag aangebracht en zijn tenminste zo effectief als of beter werkzaam dan de andere lokale geneesmiddelen, behalve de sterkwerkende corticosteroïden. Deze middelen beginnen na 2-4 weken zichtbare resultaten te krijgen. Eerst vermindert de schilfering, daarna worden de plekken vlakker en als laatste effect vermindert de roodheid. Het maximale resultaat wordt na ongeveer 6-8 weken bereikt. Calcipotriol geeft een gemiddelde verbetering van de PASI (Psoriasis Area and Severity Index, een maat voor de uitgebreidheid en de ernst van psoriasis) van 60% na 8 weken. Daarna blijft het resultaat behouden, tenminste wanneer doorbehandeld wordt. Bij ongeveer 75% van de mensen wordt met calcipotriol een duidelijke verbetering bereikt. De zalf werkt iets beter dan de crème.
De behandeling met de vitamine D3-afgeleiden wordt vaak gecombineerd met corticosteroïden, bijvoorbeeld eenmaal daags het vitamine D3-preparaat en eenmaal daags een corticosteroïd, of 4 dagen per week het vitamine D3-preparaat en de andere 3 dagen het corticosteroïd. De combinatie blijkt namelijk effectiever dan behandeling met vitamine D3-afgeleiden alleen of corticosteroïden alleen. Bovendien blijft de huid na behandeling met calcipotriol of calcitriol vaak wat rood en de roodheid verdwijnt door behandeling met een corticosteroïdzalf of crème. Er is een geneesmiddel dat zowel calcipotriol als een corticosteroid (betamethasondipropionaat) bevat en dat Dovobet heet. Ook worden vitamine D3-afgeleiden soms gecombineerd met behandelingen met ultraviolet belichting.
Bijwerkingen van vitamine D3-afgeleiden
De meest voorkomende bijwerking is irritatie van de huid, vooral op het gezicht en in de plooien. Dit treedt bij ongeveer 20% van de behandelde mensen op, wat vaker met calcipotriol dan met calcitriol. Soms is de irritatie van de huid zo erg, dat de behandeling daardoor enige tijd moet worden onderbroken. Wanneer er erg veel van de zalf of crème gebruikt wordt, dan kan het geneesmiddel in het bloed terecht komen. Een mogelijk gevolg daarvan is dat er te veel calcium in het bloed (hypercalcemie) en in de urine (hypercalciurie) terechtkomt. De kans daarop is klein wanneer er door een volwassene niet meer dan 100 gram Daivonex crème of 60 ml Daivonex lotion wordt gebruikt. Voor kinderen tussen 6 en 12 jaar wordt een maximum van 50 gram zalf en voor kinderen tussen de 12 en 18 jaar van 75 gram zalf per week aanbevolen. Van de Silkis zalf mag door volwassenen maximaal 210 gram per week worden gebruikt.
Op langere termijn zijn deze preparaten, wanneer de maximaal toegestane hoeveelheden niet overschreden worden, veilig. Dat geldt niet voor Dovobet, omdat daar een corticosteroïd in zit, dat op langere termijn niet dagelijks gebruikt mag worden.
