Slaapstoornissen

Na bovengenoemd onderzoek van de slaapklacht en eventueel verder onderzoek kan in de meeste gevallen de aard van de slaapstoornis worden vastgesteld. Er worden de volgende soorten slaapstoornissen onderscheiden.

Primaire slaapstoornissen

Dit zijn stoornissen die niet direct samenhangen met een psychische of lichamelijke ziekte. Ze worden onderverdeeld in:

• Stoornissen in slaapduur, kwaliteit en tijdstip van de slaap, de zogenaamde dyssomnia's. Hieronder vallen de meest voorkomende stoornissen met een veranderde slaapduur, te korte (insomnia) of te lange duur (hypersomnia). In een aantal gevallen kunnen deze stoornissen een uiting zijn van ademhalingsstoornissen die tijdens de slaap optreden, de zogenaamde slaapapnoe. Door dergelijke problemen kan de slaap ernstig verstoord raken met slaperigheid en vermoeidheid overdag. Daarnaast kunnen stoornissen in de slaapduur een uiting zijn van veranderingen in het 24-uurs ritme, zoals bij ploegendienst en jetlag (door een vliegreis waarbij meerdere tijdzones in korte tijd worden overschreden). Andere oorzaken zijn: tandenknarsen, onrust in de benen (restless legs) en kortdurende schokken van de benen tijdens de slaap. In zeldzame gevallen is er sprake van narcolepsie. Dit is een hersenstoornis die gepaard gaat met veel slapen, vermoeidheid en slaapaanvallen overdag, een verlamd gevoel bij het begin van de slaap of aanvallen van slap worden in de spieren.
• Stoornissen die samenhangen met bepaalde onderdelen van de slaap. Hieronder vallen nachtmerries, angstaanvallen (pavor nocturnus) tijdens de slaap en slaapwandelen. Een nachtmerrie is een onplezierige beleving tijdens de droomslaap waardoor men met angst wakker wordt. Soms zijn deze dromen herhalingen van angstige situaties die men ooit heeft meegemaakt. Een nachtelijke angstaanval hangt meestal samen met het niet geheel wakker worden uit de niet-droom slaap, gepaard gaande met soms heftige angstverschijnselen. Indien men geheel wakker is geworden, is er meestal geen herinnering aan de angstbeleving. Slaapwandelen is het doen van automatische handelingen tijdens de slaap, zoals uit het bed komen en rondlopen. Vaak treden nachtelijke angstaanvallen en slaapwandelen op in periodes met extra belasting en spanning.

Slaapstoornis in combinatie met een psychiatrisch probleem

Hieronder vallen de vaak voorkomende slaapstoornissen bij psychiatrische stoornissen, zoals depressie, manie, angststoornis of psychose. Het betreft meestal een te korte slaapduur, waarbij men slecht kan inslapen of te vroeg wakker wordt en een vaak onderbroken slaap. Zo gaan bijna alle depressies met slapeloosheid gepaard. Soms, zoals bij steeds in de winter optredende depressies, is de slaapduur juist langer dan men gewend was. Bij maniën heeft men weinig of geen behoefte aan slaap. Bij psychoses kan het slaapritme ernstig verstoord raken.

Andere slaapstoornissen

Hieronder vallen slaapstoornissen die duidelijk samenhangen met lichamelijke ziekten en het gebruik van geneesmiddelen, drugs of alcohol. Deze uiten zich als slapeloosheid en soms als teveel slapen. De meest uiteenlopende lichamelijke ziekten kunnen gepaard gaan met een gestoorde slaap, zoals diabetes of een schildklieraandoening.

In principe kunnen alle geneesmiddelen die invloed hebben op het centraal zenuwstelsel het bewustzijn en daardoor de slaap beïnvloeden. Dat geldt niet alleen voor geneesmiddelen die bij psychiatrische stoornissen worden voorgeschreven. Er zijn vele andere geneesmiddelen, zoals bloeddrukverlagende middelen, hormonen, die invloed op de slaap kunnen hebben. Bij onderzoek naar de oorzaak van een slaapklacht is dit dan ook een belangrijk punt van aandacht. Allerlei drugs (zoals amfetamine, cocaïne) en alcohol kunnen een negatieve invloed hebben op de slaap. Hierbij moeten ook -en niet in de laatste plaats- cafeïnehoudende dranken genoemd worden, zoals koffie, sommige frisdranken en thee. Afhankelijk van de gebruikte hoeveelheid kan cafeïne de slaap ernstig verstoren. Bij mensen die daar gevoelig voor zijn, geldt dat al als ze 's morgens veel koffie hebben gedronken.

Overmatig alcoholgebruik heeft een schijnbaar slaapverwekkende werking. Dit is geen gewone slaap, maar het gevolg van de verdovende werking van alcohol, waardoor de droomslaap soms geheel wordt onderdrukt. Na enkele uren is de alcohol uitgewerkt, waarna men vaak wakker wordt en daarna erg onrustig slaapt door het inhalen  van de droomslaap. Op deze manier kan alcoholmisbruik een vicieuze cirkel op gang brengen: alcohol wordt gebruikt als slaapmiddel, maar in feite raken hierdoor de slaap en ook het waken steeds meer gestoord. Cafeïnehoudende dranken en alcohol zijn vaak voorkomende oorzaken van slaapstoornissen.

Meer lezen over slaapproblemen? Op Slapen.com vind je per slaapprobleem een uitgebreide uitleg.