Antoni van Leeuwenhoekprijs voor NKI-onderzoeker
Bovendien is het niet het 'kanker'-eiwit p53 die de celdeling direct stopzet, maar een plotselinge afname van het eiwit cycline-D1. De kennis van dit mechanisme biedt aanknopingspunten om geneesmiddelen te ontwikkelen die kankercellen gevoeliger maken voor behandeling met bestraling of chemotherapie. Voor de ontdekking ervan ontving dr. Reuven Agami op 14 januari de Antoni van Leeuwenhoekprijs 2001.
Bestraling en chemotherapie zijn erop gericht kankercellen te doden door hun DNA te beschadigen. Als de beschadigde tumorcellen doorgaan met delen, zorgen ze er uiteindelijk zelf voor dat ze doodgaan (apoptose). Maar de toegebrachte DNA-schade blijkt veelal niet alle tumorcellen te doden. Kankercellen, die zich ongeveer elke 24 uur delen, maken gebruik van een reparatiemechanisme dat bedoeld is om normale cellen gezond te houden. Ze lassen een delingspauze in, tijdens welke ze de DNA-schade zoveel mogelijk repareren, waarna ze kunnen doordelen.
Onderzoeker Reuven Agami stelde vast dat niet het eiwit p53 de pauze inlast. Dit eiwit remt weliswaar de celdeling, maar begint daar pas mee tien uur nadat de schade is toegebracht; een lange periode op een celdelingstijd van een etmaal. Agami ontdekte dat echter binnen een half uur na het optreden van de DNA-schade een plotselinge afbraak van het eiwit cycline D-1 te zien is. Cycline D-1 stimuleert de deling van cellen. De snelle afbraak van dit eiwit geeft de tumorcellen gelegenheid hun DNA te repareren.
De ontdekking van de snelle afbraak van cycline D-1 in tumoren na bestraling en chemotherapie biedt aanknopingspunten om te zoeken naar middelen die tumoren gevoeliger maken voor deze behandelingen. Als het lukt de afbraak van cycline D-1 in behandelde tumoren ongedaan te maken, dan krijgen de kwaadaardige cellen veel minder gelegenheid zich te herstellen.
Reuven Agami (1965) is vanaf 1998 als postdoc in de groep van prof. dr. René Bernards verbonden aan het Nederlands Kanker Instituut/Antoni van Leeuwenhoek ziekenhuis (NKI/AvL). Vanaf 1 oktober 2001 is Agami aangesteld als AvL-fellow. De Antoni van Leeuwenhoekprijs wordt jaarlijks toegekend aan een jonge onderzoeker in het NKI/AvL. De prijs bestaat uit een bedrag van 5.700 euro, te besteden aan studie of onderzoek. Het bedrag wordt beschikbaar gesteld door Roche Diagnostics Nederland BV. Prijswinnaars worden aangewezen door de Wetenschappelijke Nationale Commissie van Advies van het NKI/AvL.