Conserveringsmiddel mogelijk bruikbaar als antibioticum
Veel ziekteverwekkende bacteriën vertonen resistentie tegen antibiotica. Zelfs bij de beruchte ziekenhuisbacterie MRSA is al resistentie opgetreden. Er is daarom een toenemende behoefte aan alternatieve antibiotica voor de bestrijding van bacteriële infecties. Veelbelovende nieuwe antibiotica zijn de zogenoemde antibacteriële peptiden. Dit zijn natuurlijk voorkomende stoffen die een ziekteverwekkende bacterie doden door een gaatje te boren in de celmembraan. De bacteriecel loopt daardoor als het ware leeg en sterft. De Utrechtse biochemicus dr. Eefjan Breukink heeft de werking van zo'n antibacterieel peptide, nisine, onderzocht. Nisine wordt geproduceerd door melkzuurbacteriën en wordt op ruime schaal toegepast als 'groen' conserveringsmiddel, bijvoorbeeld in smeltkaas. De antibacteriële activiteit van nisine is duizend maal hoger dan die van soortgelijke peptides. Breukink ontdekte dat nisine, in tegenstelling tot andere peptides, op een specifieke plaats bindt aan de celmembraan van de bacterie, namelijk aa het Lipide II, een dragermolecuul van celwand-bouwstenen. Ditzelfde aangrijpingspunt wordt gebruikt door vancomycine. De dubbele werking van nisine, de binding aan Lipide II gecombineerd met het vermogen een gaatje in de celmembraan te maken, verklaart de hoge antibacteriële activiteit. Hoewel het al bijna vijftig jaar in gebruik is als conserveringsmiddel is er nog geen resistentie tegen nisine gerapporteerd. bekend. De nieuwe inzichten in de werking van nisine bieden dan ook perspectieven voor de ontwikkeling van een nieuwe categorie antibiotica. In de toekomst zouden deze een alternatief kunnen vormen voor bestaande antibiotica waartegen bacteriën resistent zijn geworden.Breukink voerde zijn onderzoek uit bij de faculteit Scheikunde van de Universiteit Utrecht, onder leiding van prof.dr. Ben de Kruijff (sectie Biochemie van Membranen) met financiering door NWO. Er werd samengewerkt met onderzoekers van het NIZO Food Research, de Rijksuniversiteit Groningen en de Universiteit van Bonn.
De resultaten zijn gepubliceerd in het gerenommeerde wetenschappelijke tijdschrift Science (17 december 1999). Het onderzoek aan nisine zal met een team worden voortgezet. Inmiddels is een subsidieaanvraag voor dit vervolgonderzoek door de NWO-stichting Technische Wetenschappen (STW) toegekend en ondersteund door de zuivel- en voedingsmiddelenindustrie.