Behandeling van schizofrenie

Deze bestaat in grote lijnen uit twee delen:

1. Medicijnen.
2. Een gunstige omgeving.

Medicijnen

Een bepaald soort medicijnen, antipsychotica genoemd, speelt een belangrijke rol in de behandeling van schizofrenie. Ze kunnen de wanen of hallucinaties verminderen en helpen helderder te denken. Ook kunnen ze de patiënt in zekere mate beschermen tegen de spanningen van het leven van alledag.

De antipsychotische effecten treden niet altijd direct op, maar meestal pas na dagen of zelfs weken. Het is van groot belang dat de medicijnen regelmatig worden ingenomen. Het innemen kan geschieden in de vorm van tabletten, die dagelijks moeten worden ingenomen, of injecties, die om de week of om de paar weken gegeven moeten worden (depot). Als een medicijn eenmaal helpt, moet het lange tijd in dezelfde dosering worden gebruikt. Na een eerste psychose minstens gedurende een jaar, bij terugkerende psychosen vele jaren of zelfs levenslang, ook wanneer de patiënt zich inmiddels beter voelt. Dit is nodig om te voorkomen dat er een nieuwe psychotische periode optreedt. Het is vergelijkbaar met de injecties bij suikerziekte: ook al gaat het goed met de patiënt, het medicijn blijft toch nodig. De vertraagde werking doet zich ook voor wanneer met medicijnen wordt gestopt. Er komt geen plotselinge terugval. Integendeel, de patiënt kan zich zelfs beter voelen gedurende enige tijd. De kans dat de psychotische verschijnselen na enkele weken tot maanden toch terugkomen is echter groter dan wanneer men doorgaat met de medicijnen.

Bijwerkingen antipsychotica

Zoals alle medicijnen kunnen ook antipsychotica bijwerkingen hebben. Deze kunnen onaangenaam zijn en voor de patiënt een reden vormen ermee te stoppen. In tegenstelling tot de gewenste antipsychotische werking treden de bijwerkingen vaak wel snel na het starten met de medicijnen op. De meest voorkomende bijwerkingen van antipsychotica zijn:

• Effecten op de spieren en de beweging -direct merkbaar: stijfheid in de spieren, beven, minder meebewegen van de armen bij het lopen, licht voorovergebogen lopen met kleine pasjes (Parkinsonisme); acute spierkrampen (dystonieën); lichamelijke onrust (akathisie); -pas later merkbaar: optreden van onregelmatige, onwillekeurige bewegingen, vaak vooral in het gelaat zoals kauwbewegingen, grimassen, tongbewegingen (tardieve dyskynesie). 10-15 Procent van patiënten die langdurig antipsychotica (moeten) gebruiken krijgen er last van.

Er zijn de laatste jaren modernere antipsychotica, die bovenstaande bijwerkingen niet of nauwelijks geven. De onderstaande bijwerkingen komen echter zowel bij de oudere als de nieuwe middelen voor.

• Toename van speekselproductie;
• Sufheid en slaperigheid;
• Gevoelsvervlakking, alsof de emoties worden onderdrukt;
• Seksuele stoornissen zoals potentiestoornissen en libidoverlies;
• Gewichtstoename.

De bijwerkingen treden in wisselende mate op, niet allemaal tegelijk en niet bij iedereen. Indien veel bijwerkingen optreden is het belangrijk om, samen met de behandelaar, te zoeken naar manieren om de bijwerkingen te verminderen. Antipsychotica zijn niet verslavend. Als iemand goed is ingesteld op het middel, is er niet steeds mèèr van nodig om hetzelfde effect te bereiken.

Overige medicijnen

Naast de antipsychotica kunnen ook diverse andere medicijnen worden voorgeschreven. Enkele soorten worden hier besproken:

Antiparkinson-middelen

Deze middelen kunnen worden gegeven om bepaalde bijwerkingen van antipsychotica, met name stijfheid en beven, tegen te gaan. Ze hebben ook nadelen. Zo kunnen ze de werking van de antipsychotica verminderen en kunnen ze een droge mond en wazig zien veroorzaken.

Kalmerings-en slaapmiddelen

Deze middelen kunnen rust en ontspanning geven. Bij de slaapmiddelen ligt de nadruk op het slapen, bij de kalmeringsmiddelen op het bestrijden van angst en onrust. Ze hebben geen effect op de psychotische verschijnselen. Het nadeel is dat sommige mensen er gemakkelijk aan wennen en op den duur meer nodig hebben om eenzelfde effect te bereiken.

Een gunstige omgeving

Door de verhoogde biologische kwetsbaarheid is de patiënt extra gevoelig voor stress. Het is daarom in het belang van de patiënt spanningen in de omgeving zoveel mogelijk te vermijden. Omdat de patiënt echter zelf vaak niet beseft ziek te zijn, kan het erg moeilijk zijn met een persoon met schizofrenie te leven.

De ziekte leidt bij mensen in de naaste omgeving gemakkelijk tot reacties van (over)bezorgdheid, irritatie of kwaadheid, die bij de patiënt dan weer stress oproepen. Het beste is niet teveel tijd met de patiënt door te brengen om niet op elkaars zenuwen te gaan werken. Voor de omgeving is dat vaak moeilijk, omdat het kan lijken of men niet voldoende om de patiënt geeft. Soms kunnen de ziekteverschijnselen zo ernstig, of de situatie thuis zo moeilijk zijn, dat opname in een psychiatrisch ziekenhuis onvermijdelijk is. Voorlichting over de ziekte, individuele begeleiding van de patiënt, en begeleiding en ondersteuning van familie of nauw betrokkenen is van groot belang.