Epidurale pijnbestrijding (ruggenprik)
Er zijn twee soorten pijnbestrijding met een ruggenprik: de epidurale pijnbestrijding en de spinale anesthesie (verdoving). Epidurale pijnbestrijding wordt ook wel peridurale pijnbestrijding genoemd. Bij een natuurlijke bevalling wordt vaak epidurale pijnbestrijding gegeven. Bij een keizersnede maakt men meestal gebruik van spinale anesthesie.
Wat is epidurale pijnbestrijding?
Bij een epidurale ruggenprik spuit de anesthesioloog verdovingsvloeistof via een dun slangetje (katheter) tussen de ruggenwervels door in de epidurale ruimte. Dit is de ruimte rondom het ruggenmergvlies. Het ruggenmergvlies omvat de ruimte waarin het ruggenmerg loopt. Het ruggenmerg bevat de zenuwen die gevoel vanuit je onderlichaam vervoeren en de spieren daar aanvoeren. Als deze zenuwen worden uitgeschakeld door de epidurale verdovingsvloeistof voel je de pijn van de weeën niet meer. Doordat de verdovingsvloeistof continu wordt toegediend door een katheter kan de hoeveelheid worden aangepast naar behoefte in de verschillende fases van de bevalling.
Omdat de verdovingsvloeistof niet direct bij het ruggenmerg wordt ingespoten, is de werking op de zenuwen minder sterk ten opzichte van een spinale ruggenprik. Bij een epidurale ruggenprik krijg je minder gevoel in onderbuik en benen en kan ook de spierkracht in de benen (tijdelijk) afnemen, maar kun je je benen nog wel bewegen. Bij een spinale ruggenprik is dit niet mogelijk. Ook treedt het effect van een epidurale ruggenprik langzamer in dan bij een spinale ruggenprik. Het voordeel van de minder sterke werking van een epidurale ruggenprik is dat je geen pijn meer hebt, maar nog wel voelt dát je een wee hebt. Hierdoor kun je nog wel op de natuurlijke manier bevallen door actief mee te persen met de wee.
Hoe verloopt een ruggenprik?
Je krijgt eerst extra vocht via een infuus. Dit is nodig omdat je bloeddruk niet te veel mag dalen. Je pols en bloeddruk worden regelmatig gecontroleerd, soms met behulp van automatische bewakingsapparatuur. De harttonen van het kind worden gecontroleerd door middel van een CTG (cardiotocogram).
Epidurale pijnbestrijding wordt door een anesthesioloog gegeven. In sommige ziekenhuizen gebeurt dit op de verloskamer, in andere ziekenhuizen bij de operatiekamer. De anesthesioloog prikt terwijl je op je zij ligt of voorovergebogen zit. Je moet je rug zo bol mogelijk maken en je lichaam zo stil mogelijk houden: daardoor wordt de ruimte tussen de ruggenwervels beter bereikbaar. De huid op de prikplaats wordt schoongemaakt en plaatselijk verdoofd met een dunne naald. Vervolgens schuift de arts op deze plaats door een andere naald een klein slangetje (katheter) tussen de wervels in de epidurale ruimte. Deze prik duurt kort en doet door de verdoving van de huid praktisch geen pijn. Als de katheter eenmaal is aangebracht, kun je je weer bewegen. Vaak wordt de katheter aangesloten op een pompje waardoor continu een kleine hoeveelheid verdovingsvloeistof loopt. Gemiddeld duurt het vijf tot vijftien minuten voordat je het effect echt merkt.
Tijdens het verdere verloop van de bevalling worden je bloeddruk, polsslag, urineproductie en soms ook het zuurstofgehalte in je bloed regelmatig gecontroleerd. Constant wordt in de gaten gehouden of de pijnstilling voldoende is. Ook de conditie van het kind wordt goed bewaakt.
Wat is het effect van epidurale pijnstilling?
In principe is het bij de epidurale ruggenprik mogelijk dat je helemaal geen pijn hebt tijdens de ontsluitingsfase of tijdens het persen en ook niet tijdens het eventuele hechten na afloop van de bevalling. Soms kunnen je benen slap worden of krijg je een tintelend doof gevoel in je buikhuid en/of je benen. Deze effecten verdwijnen na het stoppen met de medicijnen. De epidurale pijnbestrijding heeft bij ongeveer vijf procent van de vrouwen onvoldoende resultaat. Dan moet gekeken worden of de katheter goed zit en of de verdovingsvloeistof sterk genoeg is. Soms is het nodig om opnieuw te prikken. De anesthesioloog zoekt altijd naar een evenwicht in de dosering: de pijn moet draaglijk zijn terwijl de bijwerkingen zo klein mogelijk zijn. Op het hoogtepunt van een wee kun je dus toch nog wat druk of een beetje pijn voelen. Door de ruggenprik krijg je echter rust en kun je weer op krachten komen. Door vermindering van pijn en angst kan de ontsluiting dan sneller verlopen.
Hoe gaat de bevalling verder bij epidurale pijnstilling?
Tegen de tijd dat je volledige ontsluiting hebt, wordt de hoeveelheid toegediende medicijnen vaak verminderd. Zo voel je weer de weeën die nodig zijn om goed mee te kunnen persen. Soms duurt het een tijdje voordat de spontane persdrang op gang komt. De uitdrijvingsfase kan hierdoor wat langer duren. Net als bij elke bevalling kan een kunstverlossing nodig zijn: een geboorte met de vacuüm, tang of keizersnede. Mocht een keizersnede nodig zijn, dan is het eventueel mogelijk de epidurale katheter te gebruiken. Soms kiest de anesthesioloog een ander soort pijnbestrijding: spinale anesthesie of algehele narcose.
Kan epidurale pijnstilling altijd gegeven worden?
De mogelijkheden tot epidurale pijnbestrijding zijn niet voor ieder ziekenhuis gelijk. Dit hangt af van de grootte en uitrusting van het centrum en van plaatselijke afspraken met de anesthesiologen. Vraag je behandelend gynaecoloog of verloskundige naar de mogelijkheden. In bepaalde situaties is epidurale pijnstilling onwenselijk, zoals bij stoornissen in de bloedstolling, infecties, sommige neurologische aandoeningen en afwijkingen of eerdere operaties aan de wervelkolom.
Laatst bijgewerkt op 8 augustus 2018